د کریدت او ازموینو سیسټم لوایحه
مقدمه
د کریدت سیستم نن ورځ د نړۍ په ډیرو هېوادونو کې د یوه اغېزمن او پرمختللي تحصیلي سیستم په توګه منل شوی او پلی کېږي. د لوړو زده کړو د سیستم د بیا رغونې په بهیر کې او د پوهنتونونو او لوړو زده کړو موسسو د اکادمیکو اړیکو د پراخېدو په پام کې نیولو سره، اړتیا لیدل کېږي چې دا سیستم په بریالیتوب پلی شي او د هغه سترې ننګونې لرې شي. د دې سیستم د تطبیق اساسي موخه دا ده چې د زده کوونکي فعالیت او ګډون په تدریسي پروسه کې لا زیات وده ومومي او د هېواد د لوړو زده کړو سیستم د نړیوالو معیارونو سره همغږي ترلاسه کړي، ځکه چې دا سیستم انعطاف منونکی دی او زده کوونکو ته ښه او ډېر فرصتونه برابروي.
په دې سیستم کې هڅاندو زده کوونکو ته د وخت سپما او چټک پرمختګ لپاره ریښتیني فرصتونه برابرېږي، او د زده کوونکو د فعالیت او هڅو کره معیارونه په کار اچول کېږي. په دې سیستم کې د استادانو مسؤلیتونه او فعالیتونه هم ډېر موخمن کېږي او د زده کوونکو علمي او عملي وړتیاوو د ودې لپاره هڅې کېږي.
په کریدت سیستم کې داسې اسانتیاوې او امکانات برابرېږي چې د وخت، طریقې او اقتصادي نرخ له مخې د زده کوونکي توان په پام کې نیول کېږي. زده کوونکی کولی شي خپلې زده کړې د خپلې فکري، مالي او وختي وړتیاوو سره سم عیار کړي. زده کوونکی کولی شي خپلې کریدتونه بلې زده کړې موسسې ته ولېږدوي او په پای کې که ناکام شي یوازې هغه درسونه بیا واخلي چې په هغو کې ناکام شوی وي، نه ټول سمسټر او تعلیمي کال.
لازمه ده چې د درسونو د تدریس زړې او کلیشهيي طریقې بیاکتنه شي او د یواځې یوه درسي کتاب پر اتکا ډډه وشي او زده کوونکي اضافي مطالعاتو ته وهڅول شي. د استادۍ وظیفه باید د پوهنتونونو د هر علمي کادر غړي لپاره یوه بشپړه وختي وظیفه وګرځي.
په ټولو ډیپارټمنټونو کې باید د درسي موادو د بیاکتنې منظم سیستم، د اغېزمنو تدابیرو نیولو څرنګوالي او د علمي فعالیتونو د کچې د لوړولو لپاره معمول شي. باید د پوهنځیو مختلفو ډیپارټمنټونو ترمنځ د اکادمیکو اړیکو د ټینګولو او علمي همکاریو اغېزمنې طریقې رامنځته شي ترڅو زده کوونکي د خپل درسي پروګرام د بشپړولو لپاره له انتخابونو څخه ګټه پورته کړي.
بدون شک، د لوړو زده کړو موسسو د علمي کادر غړو لپاره نوې اکادمیکه لایحه په دې برخه کې یو بل اغېزمن ګام ګڼل کېږي.
تعریفونه:
کریدت (امتیاز/اعتبار Credit): کریدت یو درسي واحد دی چې د دې پر اساس د زده کړې دوره د سمسټرونو په تفکیک او د نصاب په ترڅ کې د هر مضمون ونډه ټاکل کېږي. یو کریدت د (۱۶) درسي ساعتونو معادل دی.
اساسي مضامین Basic Subjects: هغه مضامین چې زده کړه یې د تخصص ته د داخلېدو لپاره لازمي وي او د ځانګړو معلوماتو بنسټ جوړوي.
تخصصي مضامین Professional Subjects: هغه مضامین چې د تخصص اړتیا جوړوي او په ځینو پوهنتونونو کې اصلي رشته جوړوي.
اختیاري مضامین Optional Subjects: هغه مضامین چې زده کوونکی د خپلې تحصیلي رشتې پورې اړوند له څو انتخابونو څخه یو یا څو انتخابوي.
پوهنتون شمول مضامین: هغه مضامین چې د لوړو زده کړو موسسو ټولو پوهنځیو کې تدریس کېږي (اسلامي ثقافت، معاصر تاریخ، خارجي ژبه، چاپیریال ساتنه، کمپیوټر).
اساسات:
لومړۍ ماده:
د لیسانس دوره په افغانستان کې په اوسط ډول څلور کاله وي، خو زده کوونکی کولی شي دا دوره ژر یا په ځنډ سره بشپړه کړي.
دویمه ماده:
په لیسانس دوره کې لږترلږه کریدتونه (۱۳۶) او اعظمي کریدتونه د رشتې اوږدوالي پورې اړه لري، چې د یوې سمسټر کریدتونه له (۲۱) زیات نه وي.
درېیمه ماده:
د لیسانس دورې مضامین په اساسي، تخصصي، اختیاري او پوهنتون شمول مضامینو وېشل کېږي.
څلورمه ماده:
د نصاب جوړول د ډیپارټمنټونو واک دی، چې د اکادمیکو مراحلو څخه وروسته عملي کېږي.
پنځمه ماده:
د نصاب بیاکتنه باید په منظمه توګه د اړتیاوو، علمي پرمختګونو، او د وخت غوښتنو ته په پام سره د اړوندو ډیپارټمنټونو لخوا ترسره شي.
شپږمه ماده:
زده کوونکی مکلف دی چې د تحصیل په ټوله دوره کې لږترلږه هغه کریدتونه ترلاسه کړي چې د پوهنتون د قانون له مخې ټاکل شوي وي.
اوومه ماده:
په یوه سمسټر کې د کریدت اخیستو اعظمي حد باید د پوهنځي د قانون له مخې مشخص شي، خو له (۲۱) کریدتونو زیات نه وي.
اتمه ماده:
هر مضمون د یو یا څو کریدتونو څخه جوړېږي چې د زده کوونکي د علمي اړتیاوو او د پوهنځي د قانون له مخې ټاکل کېږي.
طرزالعملونه:
لومړۍ ماده:
زده کوونکی مکلف دی چې د تحصیلي دورې په اوږدو کې د نصاب ټولو اړینو مضامینو ته مراجعه وکړي او هغه بشپړ کړي.
دویمه ماده:
په کریدت سیستم کې د زده کوونکي ارزونه د مضمونونو په پای کې د هغوی د عمومي فعالیت، ازموینو او کورنیو وظایفو پر بنسټ کېږي.
درېیمه ماده:
هر مضمون په عمومي ډول د تدریسي ساعتونو او د ازموینو له مخې ارزول کېږي، او هر مضمون خپله نمره او درجه لري.
څلورمه ماده:
د زده کوونکي نمرې په لاندې ډول محاسبه کېږي:
الف: ۹۰-۱۰۰٪ (ډېر ښه)
ب: ۸۰-۸۹٪ (ښه)
ج: ۷۰-۷۹٪ (قناعت وړ)
د: ۶۰-۶۹٪ (لږ قناعت وړ)
ف: له ۶۰٪ ښکته (ناکامي)
پنځمه ماده:
که زده کوونکی په یوه مضمون کې ناکام شي، نو یوازې د هغه مضمون بیا اخیستلو ته اړ دی، نه د ټول سمسټر.
شپږمه ماده:
زده کوونکی کولی شي خپل کریدتونه له یوې لوړې زده کړې موسسې څخه بلې ته ولېږدوي، که چیرې شرایط برابر وي او د دواړو موسسو قوانین ورته اجازه ورکړي.
اوومه ماده:
زده کوونکي باید د خپلو تحصیلي چارو د ښه مدیریت لپاره له پوهنتون څخه په منظمه توګه مشوره واخلي.
اتمه ماده:
د لوړو زده کړو موسسو علمي کادرونه مکلف دي چې د خپلو تدریسي فعالیتونو ترڅنګ د علمي څېړنو او د زده کوونکو د علمي وړتیاوو د لوړولو لپاره لازمې هڅې وکړي.
پایله:
د کریدت سیستم د زده کړې پرمختللی ماډل دی چې زده کوونکو ته ډېر انعطاف او فرصتونه برابروي. د دې سیستم بریا د پوهنتونونو او لوړو زده کړو موسسو د اکادمیکو هڅو، علمي کادرونو د ژمنتیا، او د زده کوونکو د هڅاندې ونډې پورې اړه لري. د دې سیستم په تطبیق کې نوښت او د علمي معیارونو درناوی کولای شي د لوړو زده کړو کیفیت په نښه توګه لوړ کړي.
نورې مواد او طرزالعملونه:
نهمه ماده:
د زده کوونکو لپاره د درسي موادو ترتیب او تدریس باید د نصاب له مخې ترسره شي او ټولې اړینې اسانتیاوې لکه کتابتونونه، لابراتوارونه او ټکنالوژي دې د زده کوونکو په اختیار کې ورکړل شي.
لسمه ماده:
د لوړو زده کړو موسسې باید په منظم ډول د خپلو علمي کادرونو د ظرفیت لوړولو لپاره پروګرامونه ترسره کړي او د کیفیت د تضمین لپاره د ارزونې سیستمونه رامنځته کړي.
یولسمه ماده:
د زده کوونکو د شکایتونو د اورېدو لپاره دې د پوهنتون په کچه د یوې کمیټې د جوړېدو شرایط برابر شي ترڅو زده کوونکي خپلې ستونزې په اسانه ډول مطرح کړي.
دولسمه ماده:
زده کوونکي باید د لوړو زده کړو موسسې قوانین او طرزالعملونه مراعت کړي او د خپل اکادمیک سفر په اوږدو کې له اصولو او دسپلین څخه سرغړونه ونه کړي.
دیارلسمه ماده:
د فارغېدو لپاره زده کوونکي باید د ټول تحصیلي پروګرام د بشپړولو سربېره، د لوړو زده کړو موسسې نور ټول شرایط او اړتیاوې هم پوره کړي.
څوارلسمه ماده:
د زده کوونکو د علمي فعالیتونو د لاسته راوړنو د نندارې لپاره دې په منظمه توګه کنفرانسونه، سیمینارونه او ناستې ترسره شي.
پنځلسمه ماده:
په نصاب کې د کارموندنې لپاره اړوندې مهارتونو ته باید ځانګړې پاملرنه وشي ترڅو زده کوونکي د فارغېدو وروسته په اسانه ډول د کار بازار ته داخل شي.
شپاړسمه ماده:
د لوړو زده کړو موسسې دې په سیمهایزه او نړیواله کچه د اړیکو پراختیا لپاره هڅه وکړي ترڅو د زده کوونکو لپاره نور امکانات او فرصتونه برابر کړي.
پای:
د کریدت سیستم په علمي پرمختګونو کې یو ستر بدلون دی چې د زده کوونکو وړتیاوې لوړوي او هغوی ته د زده کړې په میدان کې د ښه راتلونکي لپاره لارې پرانیزي. د دې سیستم ښه تطبیق د لوړو زده کړو موسسو او زده کوونکو د ګډو هڅو په پایله کې ترلاسه کېدای شي.
اوولسمه ماده:
لوړې زده کړې ادارې باید د محصلینو لپاره د ښې روغتیا، امنیت او د هستوګنې اسانتیاوې برابرې کړي ترڅو دوی وکولی شي په سوله ییز چاپیریال کې زده کړې ته دوام ورکړي.
اتلسمه ماده:
د محصلینو لپاره دې د لارښوونې او مشورې ځانګړي مرکزونه جوړ شي ترڅو دوی د خپلو علمي، مسلکي او شخصي ستونزو په اړه لارښوونه ترلاسه کړي.
نولسمه ماده:
د نصاب او برنامو په جوړولو کې دې د کار بازار اړتیاوو ته جدي پاملرنه وشي ترڅو فارغین د ټولنې او اقتصاد اړتیاوې پوره کړي.
شلمه ماده:
د لوړو زده کړو موسسې دې د خپلو پالیسیو او کړنلارو په اړه د زده کوونکو د نظر اخیستنې لپاره منظمې سروېګانې ترسره کړي.
پایلیک:
د کریدت سیستم د زده کړې په نړۍ کې یو مهم پرمختګ دی چې د محصلینو وړتیاوو ته وده ورکوي او دوی ته د عصري اړتیاوو سره سم د ځان جوړونې فرصتونه برابروي. د دې سیستم بریالی تطبیق د ټولنې او پوهنتونونو ګډو هڅو ته اړتیا لري ترڅو د تحصیل او پرمختګ لپاره قوي بنسټونه رامنځته شي.